Trwa sezon ślubny. Odmienianie nazwisk na zaproszeniach to chyba dość popularny problem - pod wpisami na ten temat zwykle pojawia się po kilkaset komentarzy z pytaniami z cyklu "jak prawidłowo odmienić..?". Wydaje mi się jednak, że zasady są dość proste, jeśli tylko się je pozna, dlatego postaram się poniżej przedstawić odmianę nazwisk w pigułce.
Ogólnie rzecz biorąc - w języku polskim nazwiska dzielą się na trudno odmienne i łatwo odmienne.
Tych nieodmiennych jest tak niewiele, że spokojnie można je uznać za wyjątki. Skoro zaś większość jest odmienna, to dużym błędem jest pozostawienie nazwiska w formie podstawowej. Większym niż odmienienie takiego, które uznajemy za nieodmienne. Prawdopodobieństwo popełnienia błędu w tym ostatnim przypadku - trafienia na naprawdę nieodmienne nazwisko, które udało nam się nie bez trudu i prawie na siłę odmienić - jest niezwykle nikłe. Chyba że mamy fantazję.
Jak odmieniać nazwiska męskie?
1. Nazwiska męskie zakończone na spółgłoski - łatwo odmienne.
Na przykład: Jerzy Buzek, Woody Allen, Mel Gibson, Władysław Reymont, Piotr Rubik. Aby odmienić nazwisko męskie zakończone na spółgłoskę, szukamy rzeczownika żywotnego o podobnej końcówce i odmieniamy tak samo. Jerzego Buzka i guzka, Woody'ego Allena i supermena, Mela Gibsona i pytona, Władysława Reymonta i sierżanta, Piotra Rubika i królika.
Tych nieodmiennych jest tak niewiele, że spokojnie można je uznać za wyjątki. Skoro zaś większość jest odmienna, to dużym błędem jest pozostawienie nazwiska w formie podstawowej. Większym niż odmienienie takiego, które uznajemy za nieodmienne. Prawdopodobieństwo popełnienia błędu w tym ostatnim przypadku - trafienia na naprawdę nieodmienne nazwisko, które udało nam się nie bez trudu i prawie na siłę odmienić - jest niezwykle nikłe. Chyba że mamy fantazję.
Jak odmieniać nazwiska męskie?
1. Nazwiska męskie zakończone na spółgłoski - łatwo odmienne.
Na przykład: Jerzy Buzek, Woody Allen, Mel Gibson, Władysław Reymont, Piotr Rubik. Aby odmienić nazwisko męskie zakończone na spółgłoskę, szukamy rzeczownika żywotnego o podobnej końcówce i odmieniamy tak samo. Jerzego Buzka i guzka, Woody'ego Allena i supermena, Mela Gibsona i pytona, Władysława Reymonta i sierżanta, Piotra Rubika i królika.
2. Nazwiska męskie zakończone na samogłoski - trudno odmienne.
Na przykład: Jeremi Przybora, Zbigniew Religa, Piotr Cholewa, Carlos Santana, Emil Zola, Jan Matejko, Grzegorz Lato, Zbigniew Ziobro, Guccio Gucci, Rafael Santi, Luciano Pavarotti, Napoleon Bonaparte, Gianni Versace, Wolfgang Goethe... I tak dalej.
Jak odmieniać nazwiska męskie zakończone na samogłoski?
- końcówka -a - jak rzeczowniki o tej samej końcówce, zwykle rodzaju żeńskiego. Czyli: Jeremi Przybora - jak słowo pokora, Religa - jak liga, Cholewa - jak ulewa, Santana - jak katana, Zola - jak gorgonzola i tak dalej.
- końcówka -o - jak rzeczowniki o podobnej końcówce zakończone na -a, czyli Matejko jak krajka, Lato jak tata, Ziobro jak algebra.
- końcówka -i - jak przymiotniki, np. wielki, drogi, włoski - wielkiego Gucciego, drogiego Santiego, włoskiego Pavarottiego
- końcówka -e - dodajemy końcówkę przymiotnika, np. mały, sławny, niemiecki - małego Bonapartego, sławnego Versacego, niemieckiego Goethego. Pamiętamy o tym, że e jest integralną częścią nazwiska (nie idziemy na wojnę z małym Bonapartym, tylko małym Bonapartem).
Zapraszam panów: Jeremiego Przyborę i pokorę, Zbigniewa Religę i ligę, Piotra Cholewę i ulewę, Carlosa Santanę i katanę, Emila Zolę i gorgonzolę, Jana Matejkę i krajkę, Grzegorza Latę i tatę, Zbigniewa Ziobrę i algebrę. Za przyjście dziękuję wielkiemu Gucciemu, drogiemu Santiemu, włoskiemu Pavarottiemu, małemu Bonapartemu, sławnemu Versacemu i niemieckiemu Goethemu.
4. Nazwiska nieodmienne.
-au, -eau, po których mogą wystepować niewymawialne -s, -x (Hugo, Eco, Delacroix, Cousteau)
Nie odmieniamy również:
- nazwisk żeńskich zakończonych na spółgłoski (Daria Niedźwiedź, Justyna Paluch, Kasia Tusk)
- nazwisk żeńskich zakończonych na samogłoski inne niż -a (Celestyna Wiadro, Eleonora Comti, Genowefa Pompke)
Uwagi techniczno-logiczne:
I. Jeśli nie wiesz, jaki będzie wzór odmiany, wyszukaj rzeczownik o podobnej końcówce na tej stronie.
II. Jeśli nie wiesz, jak ktoś odmienia swoje nazwisko, a wujek Google nie pomógł, spytaj nosiciela nazwiska.
III. Jeśli ktoś upiera się, że jego nazwiska się nie odmienia, chociaż Ty masz 100% pewności, że nie ma racji - nie wojuj, nie psuj sobie stosunków z tą osobą, napisz jak chce, są ważniejsze rzeczy na tym świecie.
Ciąg dalszy o odmianie nazwisk, w tym nazwiska żeńskie, podwójne oraz odmiana nazwisk małżeństw i par: TUTAJ.
PS. Nie jestem językoznawcą, dlatego z góry przepraszam za wszelkie uproszczenia i niedociągnięcia merytoryczne w powyższym tekście. Widzisz błąd? Poświęć minutę i powiedz mi o tym w komentarzu. Dziękuję Oli za proofreading.
- nazwiska zakonczone w wymowie na -ła (Benoit, Dubois - odmieniamy jedynie w zapisie: Benoita, Duboisa)
Nie odmieniamy również:
- nazwisk żeńskich zakończonych na spółgłoski (Daria Niedźwiedź, Justyna Paluch, Kasia Tusk)
- nazwisk żeńskich zakończonych na samogłoski inne niż -a (Celestyna Wiadro, Eleonora Comti, Genowefa Pompke)
-
nazwisk kobiet, które przyjęły przymiotnikowe nazwisko mężowskie w
formie męskiej - jest to dozwolone w Polsce i bardzo popularne za
granicą (Anna Cichy, Monica Lewinsky)
- nazwisk męskich zakończonych na -u (Pompidou, Winnetou), także w wymowie (Bezout - wtedy nieodmienne jest też tylko w wymowie: twierdzenie Bezouta, wym. twierdzenie Bezu)
- nazwisk męskich zakończonych na -u (Pompidou, Winnetou), także w wymowie (Bezout - wtedy nieodmienne jest też tylko w wymowie: twierdzenie Bezouta, wym. twierdzenie Bezu)
Uwagi techniczno-logiczne:
I. Jeśli nie wiesz, jaki będzie wzór odmiany, wyszukaj rzeczownik o podobnej końcówce na tej stronie.
II. Jeśli nie wiesz, jak ktoś odmienia swoje nazwisko, a wujek Google nie pomógł, spytaj nosiciela nazwiska.
III. Jeśli ktoś upiera się, że jego nazwiska się nie odmienia, chociaż Ty masz 100% pewności, że nie ma racji - nie wojuj, nie psuj sobie stosunków z tą osobą, napisz jak chce, są ważniejsze rzeczy na tym świecie.
Ciąg dalszy o odmianie nazwisk, w tym nazwiska żeńskie, podwójne oraz odmiana nazwisk małżeństw i par: TUTAJ.
PS. Nie jestem językoznawcą, dlatego z góry przepraszam za wszelkie uproszczenia i niedociągnięcia merytoryczne w powyższym tekście. Widzisz błąd? Poświęć minutę i powiedz mi o tym w komentarzu. Dziękuję Oli za proofreading.
