 |
| SHNS photo by Bob Fowler / Knoxville News Sentinel |
Zasady odmiany nazwisk, część druga - nazwiska żeńskie, podwójne oraz trudna i zwykle pomijana, a dla zaproszeń najważniejsza - odmiana nazwisk w liczbie mnogiej! Pierwsza część o odmianie nazwisk, w tym odmiana nazwisk męskich oraz o nazwiskach nieodmiennych - TUTAJ.
Jak odmieniać nazwiska żeńskie, podwójne i w liczbie mnogiej?
1. Nazwiska żeńskie zakończone na samogłoskę -a - łatwo odmienne.
Na przykład: Angelika Bułka, Jane Fonda, Julia Pietrucha... Aby odmienić nazwisko żeńskie zakończone na samogłoskę -a, szukamy rzeczownika o podobnej końcówce i odmieniamy tak samo. Angelikę Bułkę i spółkę, Jane Fondę i hondę, Julię Pietruchę i ropuchę i tak dalej.
2. Nazwiska żeńskie panieńskie - łatwo odmienne.
Jest to łatwe dlatego, że odmiana jest rzeczownikowa i bez wyjątków. Obecnie rzadko używa się form panieńskich, ale dobrze znać ogólne zasady, bo czasem spotyka się takie nazwiska historyczne lub też po prostu jako formę podstawową.
Jeśli nazwisko panny kończy się na spółgłoskę, najczęściej dodajemy końcówkę -ówna, a jeśli na samogłoskę, to -anka. Obie te formy odmieniają się jak rzeczowniki, czyli:
Anna Wilczak - Anna Wilczakówna - Anny Wilczakówny
Maria Podsiadło - Maria Podsiadlanka - Marii Podsiadlanki
1. Nazwiska żeńskie zakończone na samogłoskę -a - łatwo odmienne.
Na przykład: Angelika Bułka, Jane Fonda, Julia Pietrucha... Aby odmienić nazwisko żeńskie zakończone na samogłoskę -a, szukamy rzeczownika o podobnej końcówce i odmieniamy tak samo. Angelikę Bułkę i spółkę, Jane Fondę i hondę, Julię Pietruchę i ropuchę i tak dalej.
2. Nazwiska żeńskie panieńskie - łatwo odmienne.
Jest to łatwe dlatego, że odmiana jest rzeczownikowa i bez wyjątków. Obecnie rzadko używa się form panieńskich, ale dobrze znać ogólne zasady, bo czasem spotyka się takie nazwiska historyczne lub też po prostu jako formę podstawową.
Jeśli nazwisko panny kończy się na spółgłoskę, najczęściej dodajemy końcówkę -ówna, a jeśli na samogłoskę, to -anka. Obie te formy odmieniają się jak rzeczowniki, czyli:
Anna Wilczak - Anna Wilczakówna - Anny Wilczakówny
Maria Podsiadło - Maria Podsiadlanka - Marii Podsiadlanki
3. Nazwiska przymiotnikowe - łatwo odmienne.
Update: bywa, że kobieta nazywa się przymiotnikowo, ale z końcówką męską - jak Monika Levinsky czy Genowefa Wielki. W takiej sytuacji nazwisko jest nieodmienne, ale już brata, ojca czy małżonka takiej pani odmieniamy!
4. Nazwiska podwójne - łatwo odmienne.
Naprawdę łatwo, bo po prostu sprawdzamy, który człon da się odmienić, i odmieniamy tak samo, jak gdyby chodziło o pojedyncze nazwisko.
Katarzyna Kolenda-Zaleska - Katarzynę Kolendę-Zaleską
Joanna Brodzik-Wilczak - Joannę Brodzik-Wilczak
Maria Skłodowska-Curie - Marię Skłodowską-Curie
Ich
odmiana nie jest trudna, bo każdy chyba wie, jak odmienia się Potocki,
Zawadzki czy Cichy - jak każdy przymiotnik. Czasami w zapisie końcówką
jest -y (jak Wassily Kandinsky) - wtedy przydają się zasady stosowania apostrofów, ale sama odmiana pozostaje prosta.
Nazwiska
przymiotnikowe odmieniamy jak przymiotniki tego samego rodzaju.
Zapraszamy miłą panią Potocką oraz przemądrzałą panią Zawadzką, a żeby
się nie nudziły w tańcu, zapraszamy również zabawnego pana Cichego i
milczącego pana Kandinsky'ego.Update: bywa, że kobieta nazywa się przymiotnikowo, ale z końcówką męską - jak Monika Levinsky czy Genowefa Wielki. W takiej sytuacji nazwisko jest nieodmienne, ale już brata, ojca czy małżonka takiej pani odmieniamy!
4. Nazwiska podwójne - łatwo odmienne.
Naprawdę łatwo, bo po prostu sprawdzamy, który człon da się odmienić, i odmieniamy tak samo, jak gdyby chodziło o pojedyncze nazwisko.
Katarzyna Kolenda-Zaleska - Katarzynę Kolendę-Zaleską
Joanna Brodzik-Wilczak - Joannę Brodzik-Wilczak
Maria Skłodowska-Curie - Marię Skłodowską-Curie
Alicja Bachleda-Curuś - Alicję Bachledę-Curuś
Jan Nowak-Jeziorański - Jana Nowaka-Jeziorańskiego
Zbigniew Lew-Starowicz - Zbigniewa Lwa-Starowicza
Tadeusz Boy-Żeleński - Tadeusza Boya-Żeleńskiego
Jeśli pierwszy człon podwójnego nazwiska jest nazwą herbu rodowego i nie kończy się na -a, pozostawiamy go nieodmieniony. W przypadku wątpliwości, czy to nazwisko, czy też herb, odmieniamy oba.
Jerzy Woy-Wojciechowski - Jerzego Woy-Wojciechowskiego
Jan Kidawa-Błoński - Jana Kidawy-Błońskiego
5. Nazwiska par, małżeństw i innych duetów, czyli odmiana w liczbie mnogiej - trudno odmienne.
Wiem, że z tym jest największy problem - ale to naprawdę jest proste!
Zaczynamy od przypomnienia sobie, że w liczbie mnogiej rzeczowniki dzielimy na dwoje: męskoosobowe i niemęskoosobowe. Będą nas interesować te pierwsze, bo w końcu odmieniamy nazwiska, które odnoszą się do osób. Odmiana nazwisk w liczbie mnogiej odbywa się na zasadzie takiej jak odmiana większości nazw ludzi, stanowisk, zawodów i narodowości - jak ojciec, manager, psycholog, Szerpa (nazwiska przymiotnikowe odmieniają się nadal jak przymiotniki).
Po prostu wystarczy złapać zasadę i już będzie łatwo.
Co w tym trudnego?
- mianownik liczby mnogiej: uczeń - uczniowie, ale dyrektor - dyrektorzy; jednocześnie państwo Słoniowie i państwo Mesterowie - w mianowniku po prostu dodajemy końcówkę -owie, w razie potrzeby przedtem odcinając samogłoskową końcówkę nazwiska
- nazwiska odrzeczownikowe - gołąb - gołębie, żak - żacy; jednocześnie państwo Gołąbowie i państwo Żakowie
- odmiana nieregularna - jeśli jakieś słowo odmienia się nieregularnie (np. dudek, marzec, kwiecień czy wtorek), to nazwisko o podobnej końcówce też raczej będzie miało nieregularną odmianę, ale nadal osobową - np. nazwiska Siudek, Korzec, Stępień czy Piórek
Przykłady:
pan i pani Tusk - państwo Tuskowie - państwa Tusków (jak Etrusków)
pan i pani Adamczyk - państwo Adamczykowie - państwa Adamczyków (jak Japończyków)
pan i pani Harasymowicz - państwo Harasymowiczowie - państwa Harasymowiczów (jak wczasowiczów)
pan i pani Pilipiuk - państwo Pilipiukowie - państwa Pilipiuków (jak diuków)
pan i pani Kondrat - państwo Kondratowie - państwa Kondratów (jak literatów)
pan i pani Zając - państwo Zającowie - państwa Zająców (jak pajaców)
pan i pani Bareja - państwo Barejowie - państwa Barejów (jak dżokejów)
pan i pani Cichopek - państwo Cichopkowie - państwa Cichopków (jak głupków)
Uwagi techniczno-logiczne:
I. Jeśli nie wiesz, jaki będzie wzór odmiany, wyszukaj rzeczownik o podobnej końcówce na tej stronie.
II. Jeśli nie wiesz, jak ktoś odmienia swoje nazwisko, a wujek Google nie pomógł, spytaj nosiciela nazwiska.
III. Jeśli ktoś upiera się, że jego nazwiska się nie odmienia, chociaż Ty masz 100% pewności, że nie ma racji - nie wojuj, nie psuj sobie stosunków z tą osobą, napisz jak chce, są ważniejsze rzeczy na tym świecie.
PS. Nie jestem językoznawcą, dlatego z góry przepraszam za wszelkie uproszczenia i niedociągnięcia merytoryczne w powyższym tekście. Widzisz błąd? Poświęć minutę i powiedz mi o tym w komentarzu.
